Tez yazımı, zahmetli gibi görünen ancak oldukça keyifli bir süreçtir. Bu makalede size bu süreci elden geldiğince püf noktalarıyla anlatmaya çalışacağım.

Ben ‘sosyal bilimler’de tez yazmış biri olarak, tavsiyelerimi ve görüşlerimi yine öncelikli olarak bu bilimlerde tez yazacak arkadaşlar için sıraladım.

-Her şeyden önce enstitünüzün tez yazım kılavuzuna bakın ve ona göre çalışmanıza başlayın. Tezin en son teslim tarihini muhakkak öğrenmeyi unutmayın.

KONU SEÇİMİ: Uzun bir süre üzerinde çalışacağınız, odaklanacağınız konuyu doğru seçmeniz lazım. Öncelikli gayeniz, yapacağınız çalışmanın ‘akademik anlamda alanınıza katkı sağlaması’ olmalıdır. Sadece tez yazmak için bir konu belirleyip ve ağırlıklı olarak kuramlardan ilerleyecekseniz (tabi bu bölüm ve konuyla da alakalı) çalışma alanınıza yeni bir değer katacağını düşünmeniz yanlış olacaktır. Seçeceğiniz konu ayrıca sizin gerçekten ilginizi çeken bir konu olmalı. Tez yazım sürecinde ‘nereden de aldım bu konuyu’ diyerek pes etmemiş olursunuz ki benzeri durumların yaşandığını duydum. Konu seçmeden önce literatür taramasını iyi yapın, benzer bir çalışmayla çakışmasın.

Konunuzu ve içeriği (bölümleri, alt başlıkları) kabaca belirledikten sonra danışmanınıza gidiyorsunuz ve bunu evraka yazıp enstitüye veriyorsunuz. Tez sonunda, sizin başta enstitüye verdiğinizin dışında içerik ve bölümler çıkabilir, sorun yok.

YAZIM AŞAMASI:

Tezinizin bölümleri, sizin konuya yaklaşımınız ve atacağınız adımlar üzerine belirlenmekte. Ben 3 bölümden oluşan, ‘örneklem incelemesi’ yaptığım bir tez yazdım. İlk bölümde genel olarak kavramları anlattım. İkinci bölümde benim asıl konumu hazırlayan terminoloji, kuramlar ve yapılmış benzer çalışmaları yazdım. Son bölümdeyse araştırmamı istatistik ve analizlerimle aktardım. Süreç içinde siz de araştırdığınız konuya dair yeni detaylar yakalayıp yeni alt başlıklar açtığınızı göreceksiniz.

Tez ve makale yazım sürecinde kaynakçayı yazmak en büyük dertti ancak kaynakça için artık birçok program var ve Zotero bunlardan biri.

Ben Zotero (link: https://www.zotero.org/) programı üzerinden kaynakçamı oluşturdum ve yazımı bu program üzerinden geliştirdim. Bunu hiç kullanmamış olan varsa hemen öğrensin (çok kolay) ve kullansın zira bana dua edersiniz. Makale yazarken elle kaynakça yazma devri çoktan bitti, kendinize zulmetmeyin.

Zotero Programına dair ikazlarım:
Programın ücretsiz versiyonunun üst limiti 300 mb. Siz evdeki veya bir başka bilgisayardan siteye online olarak girerek de kaynakçanıza erişebiliyorsunuz. Ancak önemli nokta şu: Evinizdeki bilgisayarda 10 gb’a kadar programa yükleme yaparsınız ancak bunu internet arayüzüne yüklerken en fazla 300 mb’a kadar yükleniyor. Bu şu demek, evde neredeyse sonuna geldiğiniz tezinizi, iş yerindeki bilgisayardan devam ettirip kaynakçanızı refresh yaptığınızda, bazı kaynakçalarınız ortadan kalkacaktır zira o kaynakçalar evdeki bilgisayarınızdaki diskte kalmıştır. YANİ tez sonunda kaynakçalarınızı muhakkak tek tek kontrol edin.
Zotero’ya dair ikinci ikaz: örneğin aynı kitabı iki farklı site üzerinden kaynakça olarak Zotero’ya gönderdiniz ve tezinizde aynı kitaba dair bu iki kaynakçayı kullandıysanız, tezin altındaki kaynakçada aynı kitabın iki kez yer aldığını göreceksiniz. Bu nedenle kaynakça oluştururken o kitap, site, makale vs.’e dair SADECE TEK KAYNAKÇA OLUŞTURUN.

Yazım aşamasına dair en önemli ikazım, yazmaya başladıysanız araya zaman girmesine fırsat vermeyin. Kafanız dağılmaz, konsantrasyonunuz kaybolmaz. YÖK’ün tez yazım merkezinden benzer yüksek lisans veya doktora tezlerine bakın zira eksiklerinizi görürsünüz, yöntem öğrenirsiniz, ilham alırsınız.

Alıntı: Alıntı yapacaksanız mümkünse ‘aktaran’ı çok çok az kullanın yani orijinal kaynağa ulaşın, görün, teyit alın ve siz yazın. Tabi orijinal kaynağı da kendi bilgisayarınıza veya Zotero üzerinden yedekleyin.

Anlatım dili: Çok uzun ve laf kalabalığı içeren cümleler ve anlatımlar kullanmayın. Maksat anlaşılır ve faydalı bir eser ortaya koymak. Anlatımda “yapılmıştır, edilmiştir, belirtilmiştir ile beraber yapmaktadır, belirtmektedir” gibi kalıplar ve anlatım dilini de kullanın. Anlatım üçüncü tekil şahıs olarak ve mümkünse edilgen (pasif) biçimde yapılmalı.

Alıntılar: Çok alıntı yapıp, uzun bir kaynakça oluşturmak çalışmanın çok iyi olduğu anlamına gelmez, siz kendi zihninizden ve birikimlerinizden aktarımlar yapın tezinize. Tezi okuyan kişi sizin analizlerinizi, deneyimlerinizi görsün.

Kaç sayfa olmalı?: Bu süreçte en çok sorulan soru. Ne yazarsanız yazın en az 70, 80 sayfa çıkacağını görürsünüz. Benim tezim kaynakça dahil 92 sayfaydı. Kimileri 150 sayfa yazmış kimisi daha az. Hocaların söylediği: “Maharet çok sayfa doldurmak değil, işe yarar, faydalı bir tez yazmak”.

Varsayımınız: Tez’de varsayımınızı ortaya koyun ve sonuç bölümünde varsayımın doğrulanıp doğrulanmadığını ve nedenlerini anlatın. Konuya dair nelerin eksik olduğunu ve bu alanda ne tür daha çalışmalar yapılması gerektiğini açıkça yazın.

Güncelleme yapın: Tez sonunda içindekiler, şekiller, tablolar sayfalarını güncellemeyi unutmayın zira sayfaların yerleri değişmiş olabilir.

Tekrar Tekrar Okuyun: Teziniz bittiyse, hocaya atmadan önce farklı günler ve saatlerde (özellikle sabah saatlerinde) tekrar okuyun, hatalarınızı göreceksiniz. Tezinizi editörlüğü olan birilerine de okutturun.

Jüri Süreci: Tezin son halini hocanıza attığınızda hocanız jüri için bir gün tayin edecek ve size üyelerin bilgilerini verecek. Siz diğer üyelere ya çıktı olarak ya da mail olarak tezinizi atacaksınız. Bu, an az 1 hafta sonra jüri karşısındasınız demektir. Bu zamanı tez danışmanınız ile belirleyeceksiniz.

 TEZ SAVUNMASI (SUNUM AŞAMASI)

-Sunum öncesi kesinlikle en az bir kez prova yapın.
-Bol görsel ve mümkünse video ile desteklenmiş bir powerpoint sunumu hazırlayın. 25 slaytı geçmesin ve en çok yarım saat sürsün. Sunumunuzu kuramsal tanımlardan ziyade kendi araştırmanız ağırlıklı olacak şekilde hazırlayın.
-Temiz ve düzgün bir kıyafet ile sunuma gidin
-Yanınızda kalem, kâğıt bulunsun
-Sunum saatinden 1 saat önce gidin, danışmanınızla görüşün ve onlar gelmeden önce sınıfa giderek hazırlıklarınızı yapın
–İsterseniz jüriniz için küçük de bir ikram sunabilirsiniz. Bir nevi siz ‘ev sahibi’, onlarsa çalışmanızı dinlemeye gelen ‘misafir’.
-Sunumda sakin davranın ve anlaşılır bir dil ile konuşun.
– Güler yüzlü ve pozitif olun
-Sizin sunumunuzdan sonra jüri size sunum ve tezinizle ilgili eleştiri ve sorular soracak. Bildiklerinizi kesin bir dil ile savunun, bilmediklerinizi ise samimi şekilde bilmediğinizi belirtin. Size eksikleriniz söylenirken bunları not alın, aklınıza takılanları direkt sorun zira tezin bitmiş halini hocalara gönderdiğinizde ikaz ettikleri noktaları düzeltip düzeltmediğinize bakarlar.
-Juri eleştirilerin ardından sizi dışarı çıkaracak ve birkaç dakika sonra tekrar çağıracak ve sonucu bildirecek.

-Sonuç sonrası ya onay, ya düzeltme ya da ret alırsınız.

-Onaylandıysa teziniz size 2 sayfa verilecek. Bununla beraber, tezinizin intihal raporunun çıktısını (teziniz intihal raporunu hocanız ve enstitüden birileri Turnitin üzerinden yapıyor… okuldan okula değişebilir de), tez sunum (slayt) ve tez çıktısını enstitüye teslim edeceksiniz.

Aklımdakileri aktarmaya çalıştım. İNŞALLAH faydası olmuştur. Derdi, gayesi, davası olan; akademiyi yürekten isteyen herkese başarılar dilerim…